Akut Apandisit

AKUT APANDİSİT

      Akut apandisit, apendiks lümeninin obstrüksiyonu sonucu gelişen inflamatuar bir süreç olup, erken tanı ve cerrahi müdahale gerektiren acil bir batın patolojisidir.

      Akut apandisit, acil servise genellikle sağ alt kadran ağrısı şikayetiyle başvuran hastalarla kendini gösterir. Başlangıçta epigastrik veya periumbilikal bölgede visseral tipte hafif ağrı hissedilir ve saatler içinde sağ alt kadrana (McBurney noktası) lokalize olur. Beraberinde bulantı, kusma, iştahsızlık ve hafif ateş görülebilir. Hastalar genellikle hareketle artan ağrıdan şikayet ederler.

      Fizik muayenede sağ alt kadranda hassasiyet, rebound ve defans saptanabilir. Perfore vakalarda ise peritonit bulguları ve daha yaygın batın hassasiyeti görülebilir. Yaşlı, çocuk ve gebe hastalarda klinik atipik seyredebilir.

FİZİK MUAYENE

• McBurney noktası hassasiyeti: Sağ alt kadranda palpasyonla ağrı

• Rebound hassasiyeti: Ani el çekme ile ağrıda artış

• Defans: Karın duvarında kasılma

• Rovsing belirtisi: Sol alt kadrana basmakla sağ alt kadranda ağrı

• Psoas belirtisi: Sağ bacağı ekstansiyona getirmekle ağrı

• Obturator belirtisi: Kalçayı iç rotasyona getirmekle ağrı

ACİL SERVİSTE İSTENMESİ GEREKEN TETKİKLER

1. Laboratuvar Testleri

• Tam Kan Sayımı, CRP, Biyokimya Paneli, İdrar Tahlili, Beta-HCG, Kan Grubu , INR ve Cross-Match

2. Görüntüleme Yöntemleri

• Ultrasonografi (USG) (İlk tercih edilen görüntüleme yöntemi)

• Bilgisayarlı Tomografi (BT) (2. Tercih görüntüleme yöntemi. Şüpheli vakalarda veya USG’nin yetersiz olduğu durumlarda)

• Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRG)

TANI

Akut apandisit tanısı, klinik değerlendirme, fizik muayene, laboratuvar testleri ve görüntüleme yöntemlerinin birlikte kullanılmasıyla konur.

1. Klinik Değerlendirme

• Tipik semptomlar: Başlangıçta epigastrik veya periumbilikal bölgede başlayan ve saatler içinde sağ alt kadrana lokalize olan ağrı

• Eşlik eden bulgular: İştahsızlık, bulantı, kusma, hafif ateş

• Fizik muayene: McBurney noktası hassasiyeti, rebound, defans, Rovsing, Psoas ve Obturator belirtileri

2. Laboratuvar Testleri

• Lökositoz (>10.000/mm³) ve nötrofili (> %75)

• CRP yüksekliği (İlerlemiş vakalarda)

• İdrar analizi: Hafif lökositüri veya hematüri olabilir (özellikle retroçekal apandisitte)

• B-hCG testi: Gebeliği ekarte etmek için özellikle üreme çağındaki kadınlarda yapılmalıdır.

3. Görüntüleme Yöntemleri

• Ultrasonografi (USG)  (İlk tercih edilen görüntüleme yöntemi)

  • Apandiks çapının >6 mm olması, lümen obstrüksiyonu ve çevresel ödem varlığı apandisiti düşündürür.

• Bilgisayarlı Tomografi (BT)

  • En yüksek duyarlılık ve özgüllüğe sahip yöntemdir. (>90%)

  • Apandiksin genişlemesi, duvar kalınlaşması, periapendiküler yağlı doku inflamasyonu gibi bulgular görülür.

  • Şüpheli veya USG ile değerlendirilemeyen vakalarda önerilir.

• Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRG)

  • Gebelerde BT yerine tercih edilir

APANDİSİTTE SKORLAMA SİSTEMİ

Akut apandisit tanısında kullanılan çeşitli skorlama sistemleri mevcuttur. Bunlar arasında Alvarado Skoru en sık kullanılan skorlama sistemi olarak öne çıkmaktadır.

Akut apandisit olasılığını değerlendiren bir skorlama sistemidir. Toplam skor 10’dur.

Yorum

• 0-4 puan: Apandisit olasılığı düşük.

• 5-6 puan: Şüpheli, görüntüleme önerilir.

• 7-8 puan: Olası, apandisit açısından ileri değerlendirme.

• 9-10 puan: Yüksek olasılık, acil cerrahi düşünülmeli.

 Alvarado skoru ≥7 ise cerrahi müdahale düşünülmeli, orta riskli vakalarda görüntüleme (USG, BT) önerilmelidir.

TEDAVİ

Acil serviste apandisit tanısı konmuş hastanın ameliyata kadar yönetiminden aşağıda bahsedilmiştir.

1. Hasta Takibi ve Hazırlık

• Hasta aç bırakılır (NPO).

• IV damar yolu açılır ve sıvı desteği başlanır: %0.9 NaCl (1000 mL, 100 mL/saat) veya Ringer Laktat ile hidrasyon sağlanır.

• Vital bulgular sık takip edilir: Ateş, nabız, tansiyon, solunum sayısı düzenli izlenir.

• Cerrahi ve anesteziye bilgi verilir.

2. Analjezi (Ağrı Kesici)

Akut apandisit tedavisinde ağrı yönetimi, hastanın konforunu sağlamak, stres ve komplikasyon risklerini azaltmak için önemli bir yer tutar. 2025 yılı itibarıyla güncel kılavuzlara göre ağrı yönetimi şu şekilde önerilmektedir:

1. İlk Aşama: Ağrı Yönetimine Başlama

• Parasetamol (Parol) veya Metamizol (Dolonat):

  • İlk basamak tedavi olarak, genellikle non-opioid analjezikler önerilmektedir.

  • Parasetamol (1 g IV, 4-6 saatte bir) ilk tercihlerdir, çünkü iyi tolere edilir ve minimal yan etki profiline sahiptir.

  • Metamizol (Ağrınil 1 g IV), ağrıyı kesmede etkili bir alternatiftir ve genellikle oral yolla verilmesi uygun olan hastalarda tercih edilebilir.

  • Bu ilaçlar, hastanın cerrahiye kadar olan süre içinde ağrısını kontrol altında tutar.

2. Ağrı Kontrolü Yetersizse: İleri Düzey Analjezi

• Eğer non-opioid analjeziklerle yeterli ağrı kontrolü sağlanamazsa, opioid analjeziklere geçilebilir.

• Tramadol: Bu ilaç, ağrı kesici olarak saf opioid olmayan bir seçenek sunar ve genellikle IV yolla verilir.

• Fentanil veya morfine geçiş yapılabilir, ancak bu tür ilaçlar genellikle cerrahiye yakın aşamalarda önerilir ve dikkatli kullanılmalıdır, çünkü opioidler fizik muayeneyi zorlaştırabilir ve iletişimde zorluğa neden olabilir.

3. Antibiyotik Profilaksisi

• Hafif-orta olgularda (komplike olmayan apandisit):

  • Sefazolin (İesef 1 g IV, 8 saatte bir) + Metronidazol (Metrozol 500 mg IV, 8 saatte bir veya Nidazol 500 mg IV, 8 saatte bir)

• Perfore veya komplike apandisit şüphesi varsa:

  • Piperasilin-Tazobaktam (Pipetazo 4.5 g IV, 8 saatte bir veya Tazpen 4.5 g IV, 8 saatte bir)

4. Antiemetik (Bulantı-Kusma Varsa)

• Metoklopramid (Pramidin 10 mg IV, 8 saatte bir veya Metopramid 10 mg IV, 8 saatte bir)

• Alternatif olarak: Ondansetron (Osetron 4 mg IV, 12 saatte bir veya Setronil 4 mg IV, 12 saatte bir)

Bu tedavi hastanın cerrahi müdahaleye kadar stabil kalmasını sağlarken, komplikasyonları önlemeye yardımcı olur. Cerrahiye kadar hasta sık takip edilmelidir.

KAYNAKLAR

• World Society of Emergency Surgery (WSES) Guidelines on Acute Appendicitis

• American College of Surgeons (ACS)

• Türk Cerrahi Derneği, Akut Apandisit Yönetimi Rehberi

• British Medical Journal (BMJ), Clinical Evidence