Gebelik Dönemi Taramaları

GEBELİK DÖNEMİ TARAMALARI

GEBELERDE AĞIZ DİŞ SAĞLIĞI VE EĞİTİMİ (2)

 15-49 yaş arası gebe ve anne adaylarında diş eti hastalıkları, diş çürüğü ve oral lezyonların önlenmesi amacıyla ağız ve diş muayenesinin yapılması ve gebelerde ağız diş sağlığıyla ilgili gebe eğitimi önerilir. Ayrıca ağız ve diş sağlığı problemi olan gebelerin düşük, erken doğum ve düşük doğum ağırlıklı bebek dünyaya getirme riski de dikkate alınarak uygun trimesterde (2. trimester) tedaviye yönlendirilmesi uygundur.

Kaynak: https://hsgm.saglik.gov.tr/depo/birimler/kronik-hastaliklar-ve-yasli-sagligi-db/Dokumanlar/Kitaplar/Periyodik_Muayene_Rehberi.pdf

GEBELERDE KAN GRUBU TAYİNİ, DEMİR EKSİKLİĞİ, HEPATİT B TARAMASI (2)

 Tüm gebelerde, anne ve bebeğin sağlığını korumaya yönelik olarak;

“Doğum Öncesi Bakım İzlem Protokolü” kullanılarak izlemlerin yapılması,

Rh uyuşmazlığının önlenmesi amaçlı bilgilendirme yapılarak kan grubu tayininin yapılması,

Demir eksikliğinin taranması amacıyla hemoglobin, demir bağlama parametrelerinin kontrol edilmesi,

Kan ve doğum yolu ile bulaşan hastalıkların önlenmesi amacıyla kişi bilgilendirilerek hepatit B testinin yaptırılması ve sonuca göre hastaların enfeksiyon hastalıkları uzmanına yönlendirilmesi önemlidir.

Kaynak: https://hsgm.saglik.gov.tr/depo/birimler/kronik-hastaliklar-ve-yasli-sagligi-db/Dokumanlar/Kitaplar/Periyodik_Muayene_Rehberi.pdf

GESTASYONEL DİYABET TARAMASI (10,11)

 Daha önceden bilinen diabetes mellitusu olan ve gebe kalmayı planlayan bireyler gebelik öncesi, ilk trimesterde, gebelik boyunca ve postpartum birinci yıla kadar yakından takip edilmelidir. TEMD'e göre, fetüste makrozomi ve buna bağlı riskleri azaltmak, anne adayının sağlığını korumak ve ayrıca ileride gelişebilecek tip 2 diyabet ve insülin direnci açısından riskli kadınları izleyebilmek için Türk toplumunda riski olsun olmasın tüm gebelerde 24-28. haftalarda GDM araştırması yapılmalıdır. 50 gram glukozla yapılan OGTT testi açlık gerektirmediği için daha pratik bir tarama testidir. Bu testte 1. saat plazma glukozu 180 mg/dl üzeriyse ilave tanı testine gerek yoktur, tanı konulabilir ve tedaviye başlanabilir. 1. saat plazma glukozu 140-180 mg/dl aralığında olan gebelere 100 gr glukozlu 3 saatlik OGTT testi yapılmalıdır. 100 gr glukozlu 3 saatlik OGTT'de 4 kesim noktasından 2'sinin aşılması GDM tanısını koydurur. Sadece 1 kesim noktasını geçen vakalar gestasyonel glukoz intoleransı olarak kabul edilir ve yakından takip edilir.

GDM'de Hedefler:

Açlık, öğün öncesi, gece kan glukozu: 70-100 mg/dl

1. saat post prandiyal glukoz: 120 mg/dl ve altı

2. saat post prandiyal glukoz: 90-120 mg/dl

HbA1c: %6.5 ve aşağısı

Kaynaklar: Ünalan P C, Apaydın kaya Ç, Akgün T ve ark. Birinci Basamakta Ergen Sağlığına Yaklaşım TURKIYE KLINIKLERI TIP BILIMLERI DERGISI , vol.27, no.4, pp.567-576, 2007 Köksal M. Skolyoz Klinik Muayenesi. JAMER. 2023;8(1):14-20.

GEBELİKTE SIK TERCİH EDİLEN İLAÇLAR (12,13)

Folik asit takviyesi: (12)

Folik asit 400 mcg(Solgar Folic Acid®, Natures Supreme Folik Acid®, Biosal Folikosal®) tablet 1x1 po, sabah yemekten sonra (Gebelik planladığı zamandan gebeliğin 12. haftasına kadar)

Folik asit 400 mcg+ 2 mcg B12 (Folidoce®) tablet 1x1po, sabah yemekten sonra (Gebelik planladığı zamandan gebeliğin 12. haftasına kadar) NTD riski varsa Folik asit 4 mg/gün (gebeliğin 12. haftasına kadar devam edilir.) Piyasadaki ödenen FA preparatları (Folbiol®, folbitake®, Folas®) 5 mg etken madde içermektedirler.

 D vitamini takviyesi (12)

D vitamini 1200 IU (D-Colefor®, Desiferol® 50.000 IU/15ml) oral damla 1x9 damla/gün po, sabah yemekten sonra (12. Gebelik haftasından itibaren başlanıp doğum sonu 6. aya kadar)

Daha derişik çözeltiler daha az damlayla verilebilir, genellikle daha az katkı maddesi içermektedirler. Örneğin:

D vitamini 1200 IU (D3-Vigen®, D3 Total®, Coledan D3 150.000 IU/10ml) oral damla 1x2 damla/gün po, sabah yemekten sonra (12. Gebelik haftasından itibaren başlanıp doğum sonu 6. aya kadar)

 Demir Takviyesi (12)

 40-60 mg Elementer Demir (Ferifer®, Vegaferon® 50mg/1ml) oral damla 1x20 damla/gün po, yemeklerle birlikte veya yemekten sonra (gebeliğin 16. haftasından doğum sonrası 3. aya kadar)

Anemi bulguları olan veya anemi saptanan gebede 100-120 mg elementer demir (Ferrosanol duodenal®) kapsül 1x1 po (3 ay sonra kontrole çağırılmalı)

Viral Üst Solunum Yolu Enfeksiyonu (12)

İstirahat ve bol sıvı alımı

Ağrı için Parasetamol 500 mg (Parol®, Tylol®) tablet 3x1 po, lüzum halinde

Bakteriyel Üst ve Alt Solunum Yolu Enfeksiyonlarında Antibiyoterapi (12)

İstirahat ve bol sıvı alımı

Amoksisilin (Largopen® 1000 mg) tab-let 2x1 po, 7 gün, yemekten hemen önce

Yarı sentetik penilisilin türevidir.

Beta-laktamlara alerjisi olanlarda Klindamisin kullanılabilir.

Basit Sistit veya Asemptomatik Bakteriüri (12)

Fosfomisin (Monurol®, Urocare®, Uromisin®) 3 gr saşe 1x1 tek doz, gece yatmadan önce mesane boşaltıldıktan sonra 1 bardak suda karıştırılarak içilecek ve 3 gün sonra tekrarlanabilir.

Amoksisilin+ klavunik asit (Klamoks®, Croxilex®) tablet 2x1 po, 5 gün, yemekten hemen önce

Sefaleksin veya sefpodoksim

Bulantı (12)

Diyet değişiklikleri ve tetikleyicilerden kaçınma önerileri sonrası geçmeyen bulantılarda;

Doksilamin süksinat 10 mg +piridoksin hidroklorür 10 mg (PrilamⓇDR, PrifemynⓇ DR) tablet po, aç, ilk gün yatmadan önce 2 tablet, şikayetler geçerse aynı dozda devam edilecek, geçmezse sabah 1 tablet ve yine geçmezse öğlen bir tablet eklenebilir, günlük maksimum 4 tablet geçilmemelidir.

Dimenhidrinat (Dramamine®, Anti-Em®) 50 mg tablet 3-4x1 po

Reflü (12)

Yaşam tarzı değişikliklerine yanıt vermeyen hastalarda;

Sodyum Aljinat ve antiasit içeren süspansiyon (Gastrenduo®, RefconAdvance®) 4x1 po, yemeklerden sonra veya yatarken 5-10 ml

Sükralfat (Antepsin®) süspansiyon 4x1 po, yemeklerden 1 saat önce ve  yatarken 5 ml

 Kabızlık (12)

Yaşam tarzı değişikliği önerilerinde bulunmalıdır.

Laktuloz(Laxamot®, Laktulac®) süspansiyon 670mg/ml 1x1 veya 2x1 dozlarında 15-45 ml/gün başlanarak birkaç gün içinde gaita kıvamına göre 15-30 ml idame dozuna geçilebilir.

Bakteriyel Vajinozis (12)

Metronidazol 500 mg (Nidazol®) tablet 2x1 po, tok 7 gün

Klindamisin150 mg (Klindan, Clin®) tablet 2x2 po, tok 7 gün

Trichomonas Vajiniti (12)

Metronidazol500 mg (Nidazol®) tablet 2x1 po, tok 7 gün veya: 1x4 tablet tek doz, tok

Vulvovajinal Kandidiyazis (12)

Fentikonazol nitrat(Enzofen) 600 mg vajinal kapsül 1x1 tek doz, vajina içine gece yatmadan önce

Alerji, Ürtiker (12)

Loratadin (histadin®, alarin®) 10 mg 1x1

Setirizin (zyrtec®) 10 mg 1x1

Alerjik Rinit (12)

Hafif orta dereceli semtomlarda;

Loratadin (histadin, alarin) 10 mg 1x1

Setirizin (zyrtec®) 10 mg 1x1

Orta-Şiddetli semptomlarda antihistaminiklere ek olarak,

 Budesonid (Her iki burun deliğine 1 fıs olacak şekilde günde 1 kez)

 Flutikazon (Her iki burun deliğine 2 fıs olacak şekilde günde 1 veya 2 kez) (Dalman AQ®)

Hipertansiyon (12)

Metildopa(Alfamet®) 250 mg tb 3x1 po

Diyabet (12)

 Gestasyonel Diyabetli hastalara diyet ve egzersiz önerilmelidir, 2 hafta içerisinde hedef değere ulaşılamayan gebelere insülin başlanmalıdır. Gebelikte bazal insülin olarak detemir ya da NPH kullanılması önerilir.

Gebelikte bolus insülin olarak kısa etkili kristalize (regüler) insülin veya hızlı etkili analog insülin ( lispro, aspart) kullanılması önerilir.

Gebede, oral antidiyabetikler genel olarak önerilmese de insülin kullanamayan ya da reddeden hastalarda Metformin ve Gliburid kullanılması durumu hala tartışılmaktadır.

Hipotiroidi (12)

Levotiroksin, (Euthryrox, Levotiron) uygun dozda 1x1 aç

Hipertiroidi (12)

Erken gebelik döneminde propitiyourasil, ilerleyen dönemde Propitiyourasil devamı veya metimazole geçiş konusunda consensus bulunmamakta.

Gebelik ve Depresyon (12)

 SSRI→ Fluoksetin(Fulsac®) 20 mg,  1x1 ile başlanıp tedricen arttırılabilr.

Sertralin (Selectra®) 25 mg 1x1 ile başlanıp tedricen arttırılabilr.

Gebelikte İlaç Kullanımı Hakkında Genel Öneriler (13)

Hamilelik esnasında hiçbir ilaç tamamen güvenilir değildir.

Tedavi dozlarında ve klinik gözlem altında uygulandıklarında minimum risk oluşturur.

İlk trimesterde ilaç kullanımından mümkün olduğunca kaçınılmalıdır. 

En düşük dozda ve en kısa süre içerisinde ilaç kullanımı sağlanmalıdır.

Gereksiz durumlarda ilaç kullanımından kaçınılmalıdır.(Soğuk algınlığı, akne) İlaç tedavisi mutlak gerekli olduğunda verilmelidir. 

Teratojenik etki potansiyeli yüksek olanlar yerine nonteratojenik olanların seçilmelidir. ( erken gebelik döneminde kumadin türevleri yerine heparin tercih edilmeli)

 Oral, I.M, İV uygulamalar yerine lokal uygulanan ilaçların tercih edilmesi. Örn: Astım tedavisinde inhale kortikosteroidlerin tercih edilmesi. 

Yarılanma ömrü kısa, proteine bağlanma oranı yüksek ilaç grupları tercih edilmelidir.  

Polifarmasiden kaçınılmalıdır.