Yaşlılık Dönemi Taramaları

YAŞLILIK DÖNEMİ TARAMALARI

YAŞLILARDA OSTEOPOROZ/KIRIK RİSKİ (KADIN/ERKEK) (2)

 65 yaş üstü tüm kişilerde yılda bir kez biyokimyasal testlerin yapılmasının sağlanması (iyonize kalsiyum, tam kan sayımı, kreatinin, alkalen fosfataz, TSH, 25-hidroksivitamin D ölçümleri ve vertebral kırığı olanlarda protein elektroforezi), risk faktörleri ve kemik kırığı varlığına göre ilgili uzmanlıklara yönlendirilmesi, 65 yaş üstü kadınlar ile 70 yaş üstü erkeklerde hayatlarında en az bir kez DEXA ölçümü yaptırmalarının sağlanması önerilir.

ÇOK YÖNLÜ GERİATRİK DEĞERLENDİRME (2)

65 yaş ve üzerindeki yetişkinlerde hayatlarında en az bir kez “Çok yönlü Geriatrik Değerlendirme” ile [mini mental durum değerlendirme testi, Yesavage Geriatrik Depresyon Skalası, mini nütrisyonel test, “kalk ve yürü” testi, günlük yaşam aktiviteleri testi( Lawton Brody Enstrümental Günlük Yaşam Aktivitesi Skalası Testleri)]  değerlendirilmesi ve mümkün ise bu değerlendirmenin her beş yılda bir tekrarlanması önerilir.

YAŞLI HASTADA POLİFARMASİNİN ÖNLENMESİ ve DÖRDÜNCÜL KORUMA

Yaşlılar ilaç yan etkilerine, fizyolojik değişiklikler nedeniyle çok daha duyarlı oldukları dönemde kronik hastalıkların ortaya çıkmasıyla çoklu ilaç kullanımı ve buna bağlı sorunları yaşama riski altındadırlar. Bu yan etkilerin yeni bir klinik durum gibi algılanmasıyla tedavi kaskadı dediğimiz kısır döngü de sıklıkla ortaya çıkabilmektedir. Çoklu ilaç kullanımı bazen gerekliliğin sonucu olabilir, ama yine de kırılganlık, ölüm, kuruma yatırılma, düşme ve bağımlılık gibi sonlanımlarda olumsuz rol oynadığı bildirilmektedir (30,31).

Dört veya daha fazla, ve belirli ilaç sınıflarının kullanımı, yürüyüş ve denge bozukluklarına ve düşme riskinin artmasına yol açabilir. Olağan şüpheliler arasında opioidler, benzodiazepinler, diüretikler, vazodilatörler, trisiklik antidepresanlar, iskelet kası gevşeticiler, ẞ-blokerler, antihistaminik ilaçlar ve uyku ilaçları yer almaktadır (32).

Polifarmasi çoğu yazar tarafından 5 ve daha fazla ilaç kullanımı olarak tanımlanırken, uygun olmayan ilaç kullanımı da ayrı bir klinik başlık olmuş ve buna bağlı önlemler geliştirilmiştir. BEERS kriterleri, STOPP/START gibi gereçler yanında düşme riskini arttıran ilaçlara özel gereçler de geliştirilmiştir (33).

Ülkemizde yapılmış bir çalışmada yaşlı hastalar için uygunsuz ilaç kullanımının saptanması ve düzeltilmesi noktasında birinci basamağa destek olacak değerli bir adım atılmıştır (34). Önerilen TIME kriterleri aplikasyon olarak da yüklenebilmektedir.

Kaynaklar

2-https://hsgm.saglik.gov.tr/depo/birimler/kronik-hastaliklar-ve-yasli-sagligi-db/Dokumanlar/Kitaplar/Periyodik_Muayene_Rehberi.pdf

30-     Ekram ARMS, Woods RL, Ryan J, Espinoza SE, Gilmartin-Thomas JFM, Shah RC, Mehta R, Kochar B, Lowthian JA, Lockery J, Orchard S, Nelson M, Fravel MA, Liew D, Ernst ME. The association between polypharmacy, frailty and disability-free survival in community-dwelling healthy older individuals. Arch Gerontol Geriatr. 2022 Jul-Aug;101:104694. doi: 10.1016/j.archger.2022.104694. Epub 2022 Mar 23. PMID: 35349875; PMCID: PMC9437977.

31-Cuevas-Trisan R. Balance Problems and Fall Risks in the Elderly. Clin Geriatr Med. 2019 May;35(2):173-183. doi: 10.1016/j.cger.2019.01.008. PMID: 30929881.

32-Sternberg SA, Guy-Alfandary S, Rochon PA. Prescribing cascades in older adults. CMAJ. 2021 Feb 8;193(6):E215. doi: 10.1503/cmaj.201564. PMID: 33558408; PMCID: PMC7954547.

33-O'Donnell D, Zainal T, Malomo K, Fitzpatrick N, Rice C, Byrne L, Briggs R, Cunningham C, Kenny RA, Lavan AH. Inpatient referrals to a specialist falls and syncope service: prevalence of STOPPFall FRIDs and review of deprescribing patterns. Eur J Clin Pharmacol. 2025 Feb;81(2):291-299. doi: 10.1007/s00228-024-03776-5.

34-Bahat, G., Ilhan, B., Erdogan, T. et al. Turkish inappropriate medication use in the elderly (TIME) criteria to improve prescribing in older adults: TIME-to-STOP/TIME-to-START. Eur Geriatr Med