Akne Vulgaris
Etiyoloji & Klinik
Pilosebase ünitenin kronik inflamatuvar bir hastalığıdır. Adölesanların yaklaşık %85’ini etkiler ancak herhangi bir yaş grubunda da görülebilir.
Patogenezde rol oynayan faktörler aşağıdaki gibi sıralanabilir:
1) Foliküler hiperkeratinizasyon,
2) Cutibacterium acnes kolonizasyonu,
3) Sebum üretimi,
4) Doğal ve edinsel immuniteyi içeren kompleks inflamatuvar mekanizmalar
Risk faktörleri yağlı cilt tipine sahip olmak ve ailede akne öyküsü varlığıdır. Adölesan dönemde yaş büyüdükçe risk artar.
Hirsutizm, oligomenore / amenore, androjenik alopesi, infertilite, klitoromegali, trunkal obezite gibi bulguların eşlik ettiği hastalar hiperandrojenizm yönünden araştırılmalıdır.
Klinik olarak non-inflamatuar (kapalı komedon, açık komedon) ve inflamatuvar lezyonlardan (papül, püstül, nodül) oluşur.
Papülopüstüler ve nodüler lezyonlarda skar gelişimi söz konusudur.
Lezyon çeşidine, şiddetine ve yaygınlığına göre tedaviye karar verilmelidir.
! Antibiyotik direncine neden olabileceği için topikal antibiyotik monoterapisi önerilmemektedir. Topikal antibiyotikler benzoil peroksit ile birlikte verilmelidir.
Antibiyotiklerle kombine edilmiş retinoid preparatları 3-4 aydan uzun süre kullanılmamalıdır.
Komedonal Akne Tedavisi
Açık ve kapalı komedonların olduğu, inflamatuvar lezyonların görülmediği ya da çok az olduğu klinik tiptir.
Tedavide topikal retinoidler, benzoil peroksit, azeleik asit veya salisilik asit kullanılabilir. İlk tercih topikal retinoidlerdir (adapalen, tretinoin, izotretinoin, tazaroten). Komedonal akne tedavisinde kullanılan ilaç grupları:
1) Retinoidler
Adapalen (Acnefferin %0,1 jel 1x1 (SGK tarafından ödenmez))
Tazaroten (Zorante %0,1 krem 1x1 (Akne vulgaris tanısında bedeli ödenmiyor. Psöriyazis tanısında bedeli ödeniyor.))
Tretinoin krem (Acnelyse %0,025 krem 1x1 (SGK tarafından ödenmez. Güneş ışığında kullanılmamalıdır.))
*Topikal retinoidler deride kaşıntı, yanma hissi, eritem ve irritasyona sebep olurlar. Bu nedenle tedavinin ilk 2-4 haftasında günaşırı kullanım ve uygulama süresinin kısa tutulması (30-60 dakika) önerilmektedir. Fotosensitiviteye neden olabilecekleri için hastalara mutlaka güneşten koruyucu kullanmaları önerilmelidir.
*** Adapalen ve tazaroten haricindeki topikal retinoidler fotolabildir, bu nedenle akşam kullanılmaları gerekir.
*** Topikal retinoidler gebelik ve laktasyon döneminde kullanılmamalıdır.
2) Benzoil Peroksit: (Triakne %5 emülsiyon jel 1x1)
* Benzoil peroksit hafif komedolitik etkiye sahiptir. Yan etki olarak yanma, batma, kuruluk, eritem, irritasyon, kontakt alerji ve temas ettiği tekstil ürünlerinde beyazlama / boyanma meydana gelebilir.
** Yan etki oluşumunu azaltmak için topikal retinoidler gibi kısa süre temas ve günaşırı uygulama ile başlanabilir. Aynı ilacın %10’luk konsantrasyonda benzoil peroksit içeren formu da mevcuttur ancak yan etkilerin tolere edilmesi daha zor olacaktır.
3) Azelaik asit: (Azelderm %20 krem 2x1 (SGK tarafından ödenmez))
*Azelaik asit komedolitik, antienflamatuar ve antibakteriyel etkiye sahiptir. Hassas ciltlilerde, koyu ten rengine sahip bireylerde ve gebelerde kullanılabilir. Yan etki olarak kaşıntı ve ağrıya neden olabilir.
Hafif Şiddette Papülopüstüler Aknede Tedavi
Komedon ve az sayıda papüler / püstüler lezyonun olduğu klinik tablodur.
Komedonal akne tedavisindeki ajanlar tek başına kullanılabileceği gibi kombinasyon tedavileri de tercih edilebilir.
Aşağıdaki ilaçlar hafif düzeydeki papülopüstüler akne tedavisinde kullanılabilir. Dermatoloji uzmanı tarafından reçete edildiğinde SGK tarafından ödenir.
1) Benzoil peroksit + eritromisin kombinasyonu: (Benzaderm jel 1x1, acnemix jel 1x1 vs)
2) İzotretinoin + eritromisin kombinasyonu: (Etrexin jel 1x1)
3) Benzoil peroksit + klindamisin kombinasyonu: (Benzoxin jel 1x1, Oximin jel 1x1, clinoper jel 1x1 vs)
Orta Şiddette Papülopüstüler Aknede Tedavi
Çok sayıda komedon ve papüler / püstüler lezyonun olduğu klinik tablodur.
Tedavide sistemik antibiyotiklerle monoterapide kullanılan preparatlar kombine edilir. (komedonal akne tedavisinde bahsedildi) Sistemik antibiyotikler asla tek başına kullanılmamalıdır.
Topikal tedavinin yetersiz olduğu ya da tolere edilemediği hafif şiddette papülopüstüler aknesi olan hastalarda, topikal tedavi kullanımının güç olduğu omuz, sırt ve göğüs yerleşimli lezyonları olan hastalarda benzer tedavi yaklaşımı uygulanır.
Antibiyotik direnci gelişimini önlemek için sistemik antibiyotik tedavisi maksimum 3 ay kullanılmalıdır.
Doksisiklin 8 yaşından küçüklerde, gebelik ve laktasyon döneminde kullanılmamalıdır. Bu durumda azitromisin tercih edilebilir.
Orta şiddetteki papülopüstüler akne tedavisinde aşağıdaki preparatlar kullanılabilir.
1) Azitromisin + topikal tedavi kombinasyonları: (Azax 500 mg tablet 1x1 + Benzaderm jel 1x1 ya da Azomax 500 mg tablet 1x1 + benzoxin jel 1x1 ya da Azeltin 500 mg tablet 1x1 etrexin jel 1x1 vs.)
*Azitromisin haftada 3 ardışık gün şeklinde kullanılır.
2) Doksisiklin + topikal tedavi kombinasyonları: (Monodoks kapsül 1x1 + Benzaderm jel 1x1)
Ağır Şiddette Papülopüstüler Aknede Tedavi
Skar bırakmaya eğilimli şiddetli papülopüstüler akne, nodülokistik akne, akne konglobata, akne fulminans gibi şiddetli klinik formların mutlaka dermatoloji uzmanı tarafından değerlendirilmesi gerekir.