Kontakt Dermatit

Klinik & Etiyoloji

Eksternal ajanlara maruziyetle tetiklenen dermal ve epidermal bir inflamasyondur. İrritan kontakt dermatit ve alerjik kontakt dermatit olmak üzere iki temel alt tipi vardır.

Lezyonların morfolojisine bakarak bu iki alt tipin ayrımı her zaman mümkün olmayabilir.

1) İrritan kontakt dermatit: Sık ya da uzun süreli su teması, temizlik malzemeleri, diğer kimyasallar veya tozla genellikle tekrarlayan temas sonrası irritan kontakt dermatit meydana gelir. Lezyonlar genellikle keskin sınırlıdır. Temas alanı dışında lezyon görülmez. Sıklıkla ellerde görülür. Hafif olgularda eritem ve kuruluk, şiddetli olgularda ödem, vezikül-bül oluşumu, eksüdasyon ve sekonder cilt hasarı (nekroz, skar) meydana gelebilir.

2) Alerjik kontakt dermatit: Düşük molekül ağırlıklı kontakt alerjenlerin cilde ilk teması sonrası duyarlanma fazı meydana gelir. Aynı maddeyle daha sonra tekrar temas edildiğinde alerjik kontakt dermatit tablosu oluşur. Temas alanında genellikle sınırları net olmayan lezyonlar meydana gelir. Alerjene duyarlanma sonrası hematojen yolla temas alanı dışında da lezyon oluşumu görülebilir.

Hem irritan hem hem alerjik kontakt dermatitte klinik görünüm akut evrede eritem ve veziküller, ardından eksüdasyon ve krut formasyonu şeklindedir. Kronik evrede ise infiltre papül-plaklar, skuamlar, hiperkeratoz, ragatlar ve likenifikasyon görülür. Tüm evreler kaşıntılıdır.

Nemlendirici kullanımı özellikle irritan kontakt dermatit gelişme riskini azaltır. Nemlendiriciler boya, parfüm, koruyucu ve bitkisel içerik içermemelidir. 

Tedavi

Tedavide lezyonlara sebep olduğundan şüphe edilen maddelerin temasından kaçınılması esastır. 

Lezyonların akut ya da kronik evrede olması, şiddeti ve lokalizasyonuna göre tedavi seçilir.

Akut Evre Kontakt Dermatitte Tedavi

Tedavide jel, losyon ya da krem formundaki su bazlı topikaller kullanılır.

Genellikle sınıf 2 topikal kortikosteroidler tercih edilir. Ancak atrofi, telenjiektazi gibi yan etkilerin gelişimini engellemek için uzun süreli kullanımından kaçınılmalıdır. Lezyonlar gerilemeye başladıktan sonra haftada 2 gün maksimum 6 ay olacak şekilde kullanımı sınırlandırılmalıdır.

İntertrijinöz alanlarda, yüzde ve anogenital bölgede yerleşimli lezyonlar için düşük potensli topikal kortikosteroidler tercih edilmelidir.

İntertrijinöz alanlarda, yüzde ve anogenital bölgede yerleşimli lezyonlarda tedavi: Hidrokortizon asetat krem 1x1 (Hipokort krem 1x1) veya Alklometazon dipropionat krem 1x1 (Aclorem krem 1x1) veya Prednizolon krem 1x1 (Prednol krem 1x1) preparatlarından biri tercih edilebilir.

Diğer alanlarda yerleşimli lezyonlarda tedavi: Kortikosteroidler ile birlikte nemlendiriciler tercih edilebilir. Betametazon dipropionat krem 1x1 (Dermabel krem 1x1) veya Beklometazon dipropionat krem 1x1 (Beklazon krem 1x1) + Her yıkama sonrası su bazlı nemlendirici (Ürederm %5 hydro krem ya da Ürederm %10 hydro losyon ya da Ürepial hydro %10 emülsiyon) (dermatoloji uzmanı tarafından reçete edildiğinde SGK tarafından ödenir)

Kronik Evre Kontakt Dermatitte Tedavi

Tedavide pomad ya da merhem formundaki yağ bazlı topikaller tercih edilir.

Genellikle sınıf 1 topikal kortikosteroidler tercih edilir. Ancak atrofi, telenjiektazi gibi yan etkilerin gelişimini engellemek için uzun süreli kullanımından kaçınılmalıdır. Lezyonlar gerilemeye başladıktan sonra haftada 2 gün maksimum 6 ay olacak şekilde kullanımı sınırlandırılmalıdır.

İntertrijinöz alanlarda, yüzde ve anogenital bölgede yerleşimli lezyonlar için düşük potensli topikal kortikosteroidler tercih edilmelidir.

İntertrijinöz alanlarda, yüzde ve anogenital bölgede yerleşimli lezyonlarda tedavi: Hidrokortizon asetat pomad 1x1 (Hipokort pomad 1x1) veya Prednizolon pomad 1x1 (Prednol pomad 1x1) tercih edilebilir.

Diğer alanlarda yerleşimli lezyonlarda tedavi: Betametazon dipropionat merhem 1x1 (Dermabel merhem 1x1) veya Mometazon furoat merhem 1x1 (M-furo merhem 1x1 momecon merhem) ile birlikte her yıkama sonrası su bazlı nemlendirici (Ürederm %5 hydro krem ya da Ürederm %10 hydro losyon ya da Ürepial hydro %10 emülsiyon) ve her gece yağ bazlı nemlendirici (Ürederm lipo %10 losyon ya da Ürepial lipo %10 emülsiyon) (dermatoloji uzmanı tarafından reçete edildiğinde SGK tarafından ödenir).

Topikal kortikosteroidlere bağlı alerjik kontakt dermatit de görülebilmektedir. Bu nedenle topikal tedaviye yanıt vermeyen hastalarda akla getirilmeli ve tedavi ajanı değiştirilmelidir.

Atopik dermatiti olan hastalar hariç topikal kalsinörin inhibitörlerinin kontakt dermatitte kullanımı off-label’dır.

Rekürren, inatçı lezyonları olan hastaların tetikleyici ajanın saptanabilmesi ve fototerapi / sistemik tedaviler gibi diğer tedavilere geçilmesi amacıyla dermatoloji uzmanına başvurması önerilmelidir.