B35.0 - Tinea Kapitis ( Saçlı Deri Mantarı )

Tinea Capitis

Trichophyton ve Microsporum türü dermatofitlerin neden olduğu saçlı derinin mantar enfeksiyonudur. Çocukluk döneminde en sık görülen dermatofit enfeksiyonudur. En sık 3-7 yaş arasında görülür. Yenidoğan ve erişkinlerde de görülebilir.

Bulaş yolları: Kedi, köpek gibi hayvanlarla ya da enfekte insanlarla temas yoluyla ya da eşyalardan indirekt olarak bulaş meydana gelir. İnkübasyon süresi 1-3 haftadır.

Non-inflamatuar tip ve inflamatuar tip iki klinik alt tipi vardır.

Non-inflamatuar tip tinea kapitis

Üzerinde ince skuamların ve gri-mat renkli kırık saçların bulunduğu, tek / multiple, oval yamalar (gri yamalar) ya da hafif saç dökülmesi ile birlikte yaygın kepek benzeri, diffüz / yama tarzında ince, beyaz, yapışık skuamlar ya da saçların deri yüzeyinin hemen üzerinden kırıldığı ve “siyah noktalar” şeklinde görüldüğü, ince skuamlı tek / multiple yamalar şeklinde görülür.

Soluk eritem ve kaşıntı eşlik edebilir.

“Siyah noktalar” şeklinde görülen klinik tablodan daha çok Trichophyton türleri sorumluyken, gri-mat renkli kırık saçların bulunduğu klinik tablodan çoğunlukla Microsporum türleri sorumludur. 

Wood lambası ile muayene, etken konusunda fikir sahibi olmayı sağlar. Sarı-yeşil refle görülmesi etkenin Microsporum türü olduğunu düşündürür. Trichophyton türleri ile oluşan tinea kapitiste ise Wood lambası ile yapılan muayenede refle görülmez.

İnflamatuvar tip tinea kapitis

Kerion selsi: Dermatofitlere karşı T hücre aracılı hipersensitivite sonucu gelişen şiddetli inflamatuvar bir reaksiyondur. Etken çoğunlukla Microsporum canis’tir. Ağrılı süpüratif bir follikülit olarak başlar. Daha sonra dağınık püstüllerin olduğu alopesik bir yama, ağrılı endüre bir lezyon ya da püstüllerin ve kalın krutların görüldüğü süpüratif, karbonkül benzeri ödematöz, alopesik bir plak / nodül halini alır. Lezyon genelde tektir. Ağrılı bölgesel lenfadenopati eşlik edebilir. Sikatrisyel alopesi gelişebilir.

Favus: Etken Trichophyton schoenleinii dir. Ortasında kırık saçlar bulunan, yarım ay şeklinde, sarı-yeşil renkli krutların (skutulum) görüldüğü nadir bir klinik alt tiptir. Skutulumlar bal peteği gibi gruplar halinde görülebilir. Wood lambası ile yapılan muayenede açık mavi / gri-yeşil refle görülür. Fare idrarına benzer kötü bir kokusu vardır. Enfekte saçlar sarı renkte görünür. Ağrılı bölgesel lenfadenopati sıklıkla eşlik eder. Atrofik sikatris bırakır.

Tanı KOH ile mikroskopik inceleme ya da kültür ile konur.

Tedavi

Sistemik antifungallerle topikal antifungallerin kombinasyonu önerilir. 

Fungal sporların yayılımını ve diğer bireylerin enfekte olmasını engellemek için antifungal şampuanlar haftada en az 2 gün iyileşme sağlanana kadar tedaviye eklenebilir. Hastanın aile fertleri de antifungal şampuanları haftada en az 2 gün 4-6 hafta kadar kullanmalıdır.

Diğer çocuklara bulaşı önlemek için, en az 1 hafta tedavi alana kadar çocukların kreşe / okula gönderilmemesi önerilir.

Hastalar tedavileri tamamlanana kadar kuaför / berbere gitmemelidir. Evcil hayvanların veteriner hekime muayene ettirilmesi gereklidir.

Hasta bireyin kullandığı tarak, saç fırçası, jilet, havlu, yastık kılıfı, çarşaf, nevresim, şapka, başörtüsü, oyuncak gibi eşyaların dezenfeksiyonu ya da atılması gerekmektedir. Isıya dayanıklı, yıkanabilir eşyaların 60 derecede en az 45 dakika yıkanması, tarak ve saç fırçaları gibi kaynatılabilecek eşyaların 5 dakika kaynatılması önerilir.

Terbinafin daha çok Trichophyton türlerine etkilidir. Etkenin Microsporum olduğu durumlarda terbinafinin başarısı düşüktür, bu durumda öncelikle itrakonazol tercih edilebilir.

İtrakonazol, flukonazol veya terbinafin tedavisi verilmeden önce hastanın AST-ALT değerleri kontrol edilmelidir.

Time criteria: DOAK kullanan hastalarda antifungal tedavi ile ilgil dipnot: DOAK’ların (apiksaban, dabigatran, edoksaban, rivaroksaban); p-Glikoprotein ilaç efluks pompa inhibitörleriyle(örn. Amiodaron, azitromisin,karvedilol, siklosporin, dronedaron, itrakonazol, ketokanazol(sistemik), makrolidler, kinin, ranolazin, tamoksifen, tikagrelor, verapamil) ve/veya P-Glikoprotein ilaç efluks pompa indükleyicileriyle (örn. Rifampisin) birlikte kullanımı uygun değildir. (inhibitörlerle artmış kanama riski; indükleyicilerle artmış tromboz riski)

Skatrisyel alopesiye neden olabilecek inflamatuvar tip tinea kapitis olgularının ve 10 kg’ın altındaki çocukların dermatoloji uzmanına yönlendirilmesi önerilir.